Zwart/wit

Nog eens een 't Zweertdanserke zonder kleur! Kompjoeterproblemen natuurlijk... Wij proberen het tegen het volgende nummer terug in orde te krijgen.


Korcula

Het ziet er naar uit dat alles in kannen en kruiken komt. Een veertiental zwaarddansers en een negental danseressen betoonden interesse om mee te gaan. Wij hopen dat het voor ieder van hen lukt, want sommigen moeten nog zien of ze er in slagen konzjee te krijgen... Met de muzikanten is het nog wat armoedig gesteld, maar daar hopen we nog een mouw aan te passen.

Renaat vertrekt 21 februari naar Korčula en Lastovo. Niet in eerste instansie om kontakten te leggen en afspraken te maken, maar om het Kamaval in Lastovo bij te wonen en de zwaarddans aldaar op video vast te leggen. Uiteraard wordt er naar gestreefd om meer inlichtingen te bekomen en één en ander te bespreken. Daar horen de belangstellenden meer over na zijn terugkomst op 2 maart.

Wie alsnog interesse mocht hebben om mee te gaan kan nog altijd kontakt opnemen met Renaat langs de gebruikelijke kommunikasiewegen.


Belangstelling

Wij hebben de laatste tijd niet te klagen over belangstelling voor de zwaarddans. Marc Hanssens kreeg een telefoontje van onze bloedeigen Antwerpse Toeristische dienst om persgegevens te bezorgen ten behoeve van een Franse zjoernaliste. Wat we prompt gedaan hebben. Zij vroegen daarna nog naar een Duitse en Engelse vertaling, omdat ze het zo machtig interessant vonden. De Duitse is intussen bezorgd, de Engelse staat op stapel. En intussen werken we aan een Tsjechische, Italiaanse, Deense en Spaanse vertaling. Marek Van Orshoven heeft beloofd ze allemaal op onze wepsaait te zetten (de teksten uiteraard). Als ge nu anderstalige vrienden hebt, kunt ge ze verwijzen naar onze wepsaait voor uitleg in hun taal!!! En zo er iemand vrienden kan overhalen om ons een degelijke vertaling te bezorgen van onze bazistekst dan zijn wij graag bereid ook die op te nemen in onze wepsaait

Kort daarop kreeg hij iemand vanuit Keulen aan de lijn, die namens Toerisme Vlaanderen en Brussel, inlichtingen kwam inwinnen voor de Duitse markt. Verder kwamen hem twee tijdschriften (Kiosk en Het Neder-Belgische Magazine) om materiaal smeken. En Jan Michiels is in "onderhandeling" met ATV, VRT en VTM! Wie kan helpen om de zwaarddans én Lange Wapper meer bekend te maken in binnen- en buitenland is welkom om een handje toe te steken!


Lange-Wapper-dansen

Vele jaren werden onze dansen met een scheef oog bekeken: zij waren niet autentiek, niet "Vlaams", te moeilijk, alleen dansbaar in Lange Wapper, enz... Waar men in het buitenland dikwijls entoeziast reageerde op dansen als Polka Sjarleston (in Tsjechië, in Baskenland en in Noord-Frankrijk wordt hij nog dikwijls entoeziast gedanst. Het Vlaams dansarchief kreeg eens vanuit Noorwegen de vraag naar de beschrijving van de Polka Sjarleston, naar men ons vertelde... ) werden ze in Vlaanderen met een scheef oog bekeken, vooral dan in de wereld van de volksdansen volkskunstgroepen.

Geleidelijk kwam daar verandering in en sommige dansen vonden geleidelijk genade in de ogen van enkele (moedige) groepen. Intussen had Renaat met kurzussen in Wallonië, Nederland, Frankrijk en Duitsland al heel wat van ons dansmateriaal her en der in Europa verspreid. Op folk-bals in Wallonië of Noord-Frankrijk kan het gebeuren dat ge een vijftigtal paren aan de slag ziet met de Polka Sjarleston of de Vismarkt of Onder den Toren, om maar de populeerste te vernoemen.

Enkele jaren terug is de Vlaamse Volkskunstbeweging begonnen met enkele van onze dansen op te nemen in hun programma. Zo kunt ge tegenwoordig de Polka Sjarleston, de Wisselmazurka, de Polka van Haacht, de Wals van Hever en andere zien dansen en zelf dansen op hun bals.

Dit jaar zal Renaat enkele Lange-Wapper-dansen aanleren op het Bal de l'Europa te Gennetines (Auvergne). Het is een gebeurtenis waar zo'n vijfduizend folk-dans fans van uit heel Europa samenkomen om gedurende een volle week dansen aan te leren uit tal van kontreien. Verleden jaar stonden er zo'n 14 grote feesttenten, waarin in een tiental dansen werden aangeleerd. 's Avonds zijn er dagelijks bals in een zestal tenten. Er heerst een pracht van een sfeertje

speurtocht (45)

In 't Zweertdanserke 114 hadden wij het over de tekst uit 1446 in het Brunswijkse ShigtBók, die niet alleen als de oudste Duitse vermelding van een reizwaarddans wordt beschouwd, maar ook aanzien wordt als de eerste vermelding buiten Vlaanderen. Wij waren dan ook zeer geïnteresseerd wanneer wij tijdens het Symposium 2000 van de studiegroep Ethnochoreology van de International Council for Traditional Music hoorden spreken over prenten van een bogendans in Dubrovnik (Kroatië) uit 1432. Een vermelding dus die ruim 14 jaar ouder is dan de Brunswijkse.

In Narodni Plesni Običaji u Hrvata (Zagreb 1996) zegt Ivan lvančan (p.336) hierover het volgende:
(wij vertalen vrij uit het Engels)

"In de eerste helft van de 15de eeuw treffen wij in Dubrovnik de bogendans der schoenmakers aan, een danstype afgeleid van de reizwaarddansen. Beide types (bogendans en zwaarddans) verschijnen gelijktijdig in Europa, dikwijls zelfs in dezelfde stad; de vertegenwoordigers van sommige gilden dansten met zwaarden of sabels (of andere instrumenten als stokken of zakdoeken) terwijl andere gilden dansten met bogen. Archivalische dokumenten leren ons dat zulke bogendans uitgevoerd werd in 1432 op de dag van de HH. Philippus en Jakobus. Alle schoenmakers onder de 45 jaar moesten aan de dans deel nemen. Twee dansfiguren zijn weergegeven op akwarellen, die zich bevinden in het archief van de Martecchini familie. Onder een akwarel (deze met de vorming van een koepel - zie voorpagina) staat vermeld "Gruppo del bello dei Caglari" (Groep van de Dans der Schoenmakers). De vermelding onder de andere prent is echter interessanter (deze prent drukten wij af op de voorpagina van 't Zweertdanserke nr 117): "de dans der edellieden en hun vrouwen op Meidag, die de schoenmakers bleven uitvoeren op de dag van Philip en Jakob 1432". Blijkbaar werd deze dans vroeger gedanst door edellieden om de mei te vieren. Een tweede interessant aspekt van deze prenten is dat men Cupido afgebeeld ziet, die staat op de door de bogen gevormde koepel. In gelijkaardige middeleeuwse dansen vindt men dikwijls een figuur terug waarbij één persoon in de hoogte wordt geheven."

Ook in zijn boek over de Kumpanija op Korčula Narodni običaji Korčulanskih Kumpanija (Zagreb 1967) brengt Ivan lvančan deze prenten in verband met de reizwaarddans (p.194).

Wij weten voorlopig weinig over de autentisiteit van deze prenten. Dateren zij wel degelijk uit de 15de eeuw? Maar zelfs mocht dit het geval zijn, dan nog zouden wij deze prenten niet direkt willen verbinden met de reizwaarddansen. Wie nauwlettend toekijkt, merkt snel op dat op de prent met de twee rijen (`t Zweertdanserke 117) de twaalf dansers met beide handen hun eigen boog vasthouden en dat op de andere prent, geheel tegen de verwachting in, de dansers de boog slechts vasthouden met één hand. De andere arm is duidelijk naast het lichaam afgebeeld en in de hand van die arm bevindt zich niets. Op geen van beide prenten zijn de dansers in rei of kring met elkaar verbonden door de bogen. Mijns inziens is hier bijgevolg helemaal geen sprake van een rei- of kettingdans, verwant aan de reizwaarddans... En voor mij treedt Braunschweig dus als overwinnaar uit het strijdperk.

Interessant is natuurlijk de tekst die vermeld als zou de dans door de schoenmakers overgenomen zijn van de edellieden. Een fameus argument voor dezen die alle (of toch vele) volkse dansen willen zien als "gesunkenes Kulturgut", namelijk het na-apen door het volk van gebruiken (in dit geval: dansen) van de edelen.

Het feit dat de dansers niet verbonden zijn tot een rei of sirkel zet echter onze kontrere geest aan het denken. Zou het misschien zo zijn, dat er een dans als de bogendans uitgevoerd werd door de edelen, evenwel zonder reivorming; dans, die later, na overgenomen te zijn door het volk, door beïnvloeding van de door het volk uitgevoerde reizwaarddans het karakteristieke element van verbinding van deze overnam?

Er is in Kroatië nog een oudere vermelding van een zwaarddans te vinden. Zij dateert uit 1273. Meer dan honderd jaar voor onze Brugse vermelding (1389)! In het Liber questionum is er sprake van de behandeling van de klacht, neergelegd door Bastianus Luca tegen Boghidan. Deze laatste zou Marinicije, de zoon van Denaksa, verwond hebben met zijn zwaard en er zou bloed gevloeid hebben. Dat gebeurde in Trogir toen er met wapens gedanst werd. Uit de formuleringen van de verdediging van de beklaagde kan men afleiden dat het een kollektieve dans was. Men vermoed dat het hier een (eerste) vermelding betreft van de Moreška, de zwaarddans van het type "Moren tegen Kristenen", zoals tot op heden gedanst in de stad Korčula. Deze dans is inderdaad in later tijd gedokumenteerd in Trogir. (rvc)

Kalender

Redaktie

Renaat Van Craenenbroeck
Rue Pairée 76
6890 Libin-Bas
Tel: 061 - 65 63 82
- - -
Mark van Orshoven
Stierstraat 34
2018 Antwerpen
Tel: 03 - 235 29 98

de dansgroep - de zwaarddans - Renaat Van Craenenbroeck

inhoudstafel - hoofdmenu