Uit de familie
24 april terugkerend van een fietstocht overleed schielijk Ivo Van Orshoven, broer van Mark. Ivo was één van die stille zwaarddans simpatizanten van het eerste uur. Hij maakte één van de allereerste filmen van de zwaarddans en als auteur schreef hij onder de titel Ecco Homo een stukje over de nar, dat wij mochten publiseren in 't Zweertdanserke (nummer 89). De familie Van Orshoven werd in korte tijd zwaar getroffen: desember jongstleden overleed vader Van Orshoven, nu Ivo. Wij bieden Mark en familie ons meevoelen aan en wensen hen veel sterkte toe in deze moeilijke dagen.
Een ander droef bericht dat ons bereikte is het plotse overlijden van Piet Van de Venne. Misschien dat weinigen hem bij naam kennen, maar Piet was de simpatieke eigenaar, van het kaffee in Ossendrecht, waar wij vele jaren ons Bal van de Nar konden organizeren. Piet had er ontzettend veel plezier in dat het orgel weer zijn gang kon gaan en dat er duchtig en goed op de tonen van dat orgel werd gedanst. Zijn zaal diende ook telkens voor de opnamen van de Lange Wapper videos met koreografieën van Renaat. En ook dat deed hem veel plezier. Wij zullen hem missen.
Wij vernamen van Trevor Stone ook het overlijden van Ted Frost. Ted was de "captain" van de Grenoside zwaarddansers, toen zij in 1983 als eerste buitenlandse groep met Lange Wapper kwamen dansen op Halfvasten. Wie destijds Ted heeft zien dansen vergeet het nooit: Ted was als het ware de verpersoonlijking van de Grenoside dans. De laatste jaren was Ted niet meer van de partij, omwille van problemen met de heup. Grenoside zal hem missen.
Order nummers
Van een heleboel nummers van 't Zweertdanserke hebben wij nog eksemplaren beschikbaar. Wie graag zijn kolleksie aanvult neemt kontakt op met Renaat Van Craenenbroeck, hetzij met de post (rue Pairée 76, 6890 Libin), hetzij per telefoon of fax (061-65 63 82), hetzij per e-mail: renaat.van.craenenbroeck@skynet.be . Voor zover mogelijk worden de ontbrekende nummers u dan bezorgd.
Speurtocht 39
Vooraleer verder te gaan met het snollen in de verre voorgeschiedenis van de zwaarddans in onze gewesten, eerst een woordje dank aan Frank Claes, die het op zich genomen heeft om Renaat een handje toe te steken bij het opsporen van materiaal. Het is niet altijd gemakkelijk om het gezochte materiaal te vinden en tegenwoordig verschijnt er zoveel... Bedankt Frank!
Uit onverwachte hoek kregen wij een reaksie: Andrew Kennedy uit East Grinstead (West Sussex) schreef ons het volgende (in het nederlands!):
Ik moet je bedanken voor de twee uitgaven van 't Zweertdanserke (nvdr : die wij hem toezonden). Ik heb vooral van de "Speurtocht" genoten. Ik interesseer me aan de relaties tussen Vlaanderen en de oostkust van Schotland. De Schotse zwaarddansen hadden hun hoogtepunt tussen 1580 en 1633 en tot 1570-80 gebeurde het grootste deel van de Schotse handel met Veere en Antwerpen. Vier van de vijf Elgin dansers (1623) (nvdr: Andrew publiseerde in Rattle Up My Boys een artikel over de vermeldingen van zwaarddansers in Elgin - Schotland in de zeventiende eeuw) waren koopmannen. De Perth (nvdr: stad in Schotland, in de buurt waarvan onze vriend en muzikant Jan Van Outrive rezidensie houdt) dans (1617,1633) was een gildedans en de gilden hadden vertegenwoordigers die naar Vlaanderen reisden om te kopen en te verkopen. Edinburgh (vermeldingen in 1588 en 1590) was de belangrijkste Schotse stad voor handel over de Noordzee. Het zou best kunnen dat de dansen in Vlaanderen of Zeeland gezien zijn door Schotse bezoekers. Ik zou graag meer weten over de Schots-Vlaamse handel en ook over de dansers. Ik heb Corrsin gelezen, maar hebt jij meer informasie over Vlaanderen en Zeeland aan het eind van de 16. eeuw?"
Andrew Kennedy maakt deel uit van Thrale Rapper en hij komt naar Whitby. Hopelijk vinden we daar de tijd om een boomke op te zetten over dit tema.
Intussen zitten wijzelf nog altijd in de vijftiende eeuw. In 't Zweertdanserke 69 hadden wij het over een gegeven uit 1442. In dat jaar zouden volgens De Potter en Broeckaert in hun Geschiedenis van de Gemeenten van de Provincie Oost-Vlaanderen te Kaprijke zwaarddansers opgetreden zijn uit Kaprijke(?), uit Ertvelde en uit Aardenburg. De twee eerste gemeenten liggen benoorden Gent; de derde ook, maar bevindt zich nu in Nederland. Ondanks alle speurwerk hebben we de oorspronkelijke tekst nog niet kunnen terugvinden. Wij laten hem dan ook buiten beschouwing in ons onderzoek.
Tot zover bekeken wij enkel Vlaamse bronnen. Rond deze tijd duiken echter ook de eerste berichten uit het buitenland op. In Duitse bronnen noemt men soms 1443 als oudste Duitse vermelding. De plaats van het gebeuren is Brunswijk (Braunschweig). Deze datum zou echter foutief zijn en is in feite 1446. Wij komen daar later op terug.
In eigen land vinden wij wel een tekst in verband met 1443. Hij is te vinden in de stadsrekeningen van Oudenburg (stad, die wij reeds meermaals tegenkwamen in onze opzoekingen) en luidt als volgt:
It(em) upte(n) darde(n) dach va(n) Maerte ghes(endt) den ghezelle(n) va(n) stalhille alsij hier
quame(n) speelen mette(n) zwerde .j. k(anne) Rijnschs wijns te viij s p den
stoop en(de) .j. k(anne) poytaus te v. s p de(n) stoop. val(uta) xxvj s p
(RAB Rekenkamer 37360 - folio 7 -recto - post 4)
Op het eerste zicht leert deze tekst ons weinig. Toch, mits enig speurwerk kunnen wij er iets uit opsteken. De presieze datering: 3 maart is de zondag voor Aswoensdag. Dat leren wij uit een andere tekst van 5 maart, die stipuleert: dat was te vastenavonde. Dus een item dat wij kunnen toevoegen aan het lijstje van de uitvoeringen in de karnavaltijd. Dat lijstje publiseerden wij in 't Zweertdanserke 107.
Verder is er een nieuwe gemeente die wij aan hetzelfde lijstje kunnen toevoegen:
Stalhille. Voor de meeste van ons wellicht totaal onbekend. Stalhille maakt nu deel uit van de gemeente Jabbeke en bevindt zich in vogelvlucht op zo'n zes kilometer van Oudenburg. AI met al een bevestiging van ons idee dat in de vroege vijftiende eeuw groepjes boeren(?) uit de onmiddellijke omgeving van stedelijke sentra rond het begin van de vasten (karnaval) naar de stad trokken om daar op te treden met een spel met zwaarden om daarvoor beloond te worden, met geld of met drank. Ook al is Oudenburg momenteel geen belangrijke stad meer, in de vijftiende eeuw was het dat wel door de weverij.
De dansers werden hier weerom beloond met wijn. En nog wel met twee soorten: Rijnwijn en wijn uit de streek van Poitiers. Merkwaardig is het prijsverschil tussen beide: de Rijnwijn kost zo'n 60 % duurder dan de Franse! Misschien dat men omwille van de hoge prijs, de dansers slechts 1 kan (zo'n 5 liter) Rijnwijn aanbood en dat ze het voor de rest moesten stellen met "poytaus"! De hoeveelheid wijn die ze te verwerken kregen (in totaal zo'n tien liter!) Iaat ons toe te veronderstellen, dat de groep niet zo héél klein moet geweest zijn. Als we even vergelijken met andere gegevens uit Oudenburg zien wij dat andere jaren de dansers niet zo veel te drinken kregen:
| 1409: | dansers uit Gistel-Ambacht | 2 kannen Rijns | 24 schellingen |
| 1432: | dansers uit Oudenburghoek | 1 kanne Rijns | 16 schellingen |
| 1432: | dansers uit Zandvoorde | 1 kanne Rijns | 16 schellingen |
| 1438: | dansers uit Klemskerke | 1 kanne Poytaus | 14 schellingen |
| 1438: | dansers uit Oostende | 1 kanne Poytaus | 14 schellingen |
| 1443: | dansers uit Stalhille | 1 kanne Rijns + 1 kanne Poytaus | 25 schellingen |
Twee keer (1409 en 1443) wordt er beduidend meer uitgegeven. Was het omdat men het optreden meer waardeerde? Of was het omdat er maar één groep kwam dansen in dat jaar? Of was het omdat de groepen groter waren? Wie zal het ons zeggen?
Onze wepsaait
Marek, onze voortreffelijke nar is niet alleen een fantastiese nar, maar heeft ook een verhouding met kompjoeters. Hij had al voor ons een wepsaait in mekaar geknutseld, maar was daar niet echt tevreden over. Nu heeft hij een nieuwe gekreëerd en die is wel fantasties. Ge kunt er massas gegevens over Lange Wapper en de zwaarddans op terugvinden, geïllustreerd met tientallen foto's en honderden dettajs. Wie over een intemetaansluiting beschikt verplaatst zich even naar http://users.tijd.com/~tdn00252. Uw mond valt open van verbazing en bewondering!
Kalender
| 26/29 mei: | 3de Sword Spectacular in Whitby |
| 15 oogst: | optreden met de zwaarddans op het Festival van Edegem |
| 10 september: | optreden met zwaarddans en (eventueel) dansgroep te Theux in de provinsie Luik, nabij Spa. |
| 17 september: | optreden te Leuven met zwaarddans. |
| 25 maart 2001: | zwaarddans 32 |
Redaktie
Renaat Van Craenenbroeck
Rue Pairée 76
6890 Libin-Bas
Tel: 061 - 65 63 82
- - -
Mark van Orshoven
Stierstraat 34
2018 Antwerpen
Tel: 03 - 235 29 98