balingen
Het was met Pasen, tijdens mijn bezoek, in gezelschap van Trevor Stone, aan de zwaarddans in Traunstein, dat wij voor het eerst iets hoorden over het zwaarddansfestival in Balingen, in de buurt van Stuttgart. Ons daaropvolgend bezoek aan onze Uberlinger vrienden leverde ons de bevestiging. Intussen hadden we een foldertje in handen gekregen, dat ons enigszins wantrouwig maakte: niet alleen was er sprake van Abchaziërs en van Turken, maar er was ook sprake van een Welsche groep met zwaarddans (terwijl er toch niets bekend is over zwaarddansen in Wales) en een groep uit Vigo in Galicië (ook daar hadden wij in onze kontakten met Galicië nooit over gehoord)... Een telefoontje met de organisatoren resulteerde in de toezending van een rijkelijk geïllusteerd programma met een hoop tekst als toelichting. Ondanks de hierboven opgesomde twijfelachtige items waren er toch wel enkele groepen die ons intrigeerden. Zo was er de kroatische groep uit Pupnat, die volgens de foto wel degelijk reizwaarddansfiguren uitvoerde en ook de oostenrijkse groep leek ons interessant. Vervelend was wel, dat het festival doorging tijdens het weekeinde van zondag 13 juni, verkiezingsdag, zoals ge u misschien herinnert. Gelukkig viel het hoogtepunt van het festival op vrijdagavond 11 juni, wanneer alle groepen hun zwaarddans voorstelden in de Stadthalle. De meeste groepen traden dan ook nog op op zaterdagvoormiddag in de straten van Balingen. Zo werd inderhaast een heen-en-weer reisje gepland op vrijdag en zaterdag. De afstand vanuit Libin viel mee: zo'n 450 kilometer enkel.
Eenmaal de autoweg verlaten loopt de reisweg door het noordelijk deel van het Zwarte Woud. Een erg mooie streek. Over Balingen zelf is er wellicht één en ander te vertellen, maar gezien de korte tijd van verblijf heb ik er enkel de - zeer verzorgt ingerichte - winkelwandelstraat gezien.
De inrichtende groep (Volkstanzgruppe Frommem) heeft een eigen tehuis: in Dürrwangen, een deelgemeente van Balingen, hebben ze een vakwerkhuis (het vroegere gemeentehuis, naar men ons vertelde) omgetoverd in een "Haus der Volkskunst", met archief, logies, dansvloer, en dergelijke!I! Manfred Stingel is de bezieler én van de groep én van het Schwäbisches Kulturarchiv , dat reeds enkele prachtige geïllustreerde werken uitgaf over de doedelzak en de danstradities in Zwabenland.
Maar wat kregen wij nu op de avondvoorstelling te zien? De Abchaziërs (een stukje Rusland in de Kaukasus) brachten hun gebruikelijke balletvoorstelling, opgesmukt met een massa dolkensmijtwerk.
Wat Turkijë bracht had evenmin iets te maken met reizwaarddans. Zij voerden een evokatie op van vechtoefeningen van het ottomaanse leger, zoals die gebruikelijk waren van de veertiende tot de zeventiende eeuw.
De Welsche groep van zijn kant bekende mij ootmoedig dat ze speciaal een engelse rapperdans hadden aangeleerd om op te treden op het festival. Normaal staat de rapper niet op hun programma.
De Sint-Niklase groep Ossaart bracht een zeer goede en door het publiek zeer gewaardeerde uitvoering van de trawantel en van de zevenster, de in 1959 gecreëerde Waasse zwaarddans (die ons inziens gebukt gaat onder iets teveel engelse invloed).
De jongeren van de groep Frommern brachten een “rekonstruktie” van de - o zo dikwijls geciteerde - Germaanse zwaarddans, zoals hij "beschreven” werd door Tacitus. Iets om direkt te vergeten ... De groep zelf bracht dan weer aan het slot van de avond een zeer goede uitvoering (met twee teams, waar hebben wij dat nog gezien ?) van de zwaarddans, die hen in 1974 werd aangeleerd door Hartmut Wager: een rekonstruktie van de "aloude duitse” zwaarddans, zoals hij door Professor Richard Wolfram in 1957 in een choreografische vorm werd gegoten. Typisch in deze dans is de achtster, waarbij de greep van de zwaarden elkaar raken en de punten van de zwaarden ver naar buiten steken als de stralen van een zon. De groep Frommern danst deze zwaarddans dus nu reeds 25 jaar. Dat was ook de aanleiding tot het inrichten van dit festival.
De oostenrijkers brachten een reizwaarddans met tal van originele figuren, naar optekeningen uit het jaar 1937 in Dürenberg bij Hallstatt. Wat ons uitermate verraste was het bizondere trage tempo van de dans (en uiteraard van de muziek, die helemaal niet lijkt op de gebruikelijke mannendansmelodieën). Hun zwarte(!) kledij geeft hun dans een speciaal karakter. Spijtig dat de nar niet "los" kwam van de hem opgelegde figuren.
Van de Gaiteros da Xistra uit Vigo in Spaans Galicië kregen wij de "farsa de Carril" te zien. Voor het eerst beschreven in het jaar 1937 door de bekende volksmuziekverzamelaar Sampedro. De dans werd (wordt?) jaarlijks uigevoerd op het feest van de schutsheilige, Sint-Jakob (25 juli). Het deelnemersaantal in onbeperkt, maar altijd onpaar. De opstelling gebeurt in drie rijen, dansers achter elkaar. Alleen de aanvoerder van iedere rij beschikt over een zwaard; de overige dansers in de rij zijn verbonden met een rood touw, dat ze in de éne hand houden, terwijl ze met de andere hand kastagnetten doen klinken. De drie aanvoerders geven de punt van hun zwaard aan de "kapitein", die voor de drie rijen uitgaat. De kapitein beveelt welke (eerder eenvoudige) figuren er uitgevoerd zullen worden. Ook de danspas is vrij eenvoudig. Een van die talrijke iberische dansen, die rechtstreeks in verband staan met de religie.
Blijft enkel nog de Kompanija uit Pupnat op het eiland Korcula in Kroatië te bespreken. Een openbaring! Een zeer strakke melodie begeleidt een groot aantal originele dansfiguren. Meerdere onder hen van het reizwaarddanstype. Hoewel het eiland Korcula onder de deskundigen reeds lang bekend was om zijn Moreska (een gevechtzwaarddans van het type "moren tegen christenen” - 2 rijen voeren tegenover elkaar gesimuleerde vechtbewegingen uit) kwam men er eerst recent achter, dat op het eiland niet minder dan vijf vormen van reizwaarddansen bewaard zijn gebleven, naast twee moreska-dansen. Kroatië kent verder nog twee andere reizwaarddansen. In de zwaarddanslitteratuur is hierover niets terug te vinden. Af en toe spreekt men wel over de moreska, omdat men vermoedt, dat er op één enkel moment toch een gesloten kring met de zwaarden wordt gemaakt. Dat dit niet klopt konden de Lange wappers, die in 1983 in Straznice in Tsjechië waren met eigen ogen vaststellen. In het nochtans zeer goed gedokumenteerde boek van Steve Corrsin wordt er ook niet gerept over de kroatische reizwaarddansen. Een reaktie van de kroaten hierop leidde tot de ”ontdekking”. Voor mij vormde de dans van Pupnat alvast het hoogtepunt van de avond!
Ook de Uberlinger Schwertledansers waren aanwezig, maar hun voorstelling heb ik gemist. Zij dansten eerst zaterdag in de loop van de namiddag, wanneer ik al op de terugreis was.
De avondvoorstelling in Balingen was bepaald interessant en ik had en heb absoluut geen spijt van de vermoeiende verplaatsing. Dat er enkele echt zwakke punten in voorkwamen belet niet dat het een boeiende voorstelling was.
Wie mee gaat naar Whitby ziet wellicht de Kroaten, de Oostenrijkers en de groep uit Vigo aan het werk. Alle drie hebben ze belangstelling betoond om aanwezig te zijn.
De afbeelding in de rechterbovenhoek van vorige bladzijde geeft een beeld van de slotfiguur van de duitse zwaarddans zoals hij wordt uitgevoerd door de Volkstanzgruppe Frommern. (RVC)
Uit de familie
Op 17 juni zorgde Jelmer Hanssens door bemiddeling van vader Arvid en moeder Claudia er voor dat Marc en Gerd Hanssens ook tot het klubke van grootouders werden toegelaten!!! Wij feliciteren van harte ouders en grootouders! Een toekomstige zwaarddanser?
Oefening en bespreking
De vakantie was lang en wellicht hebt ge het vergeten, maar donderdagavond 30 september 1999 is het weerom oefening! En deze keer wordt IEDEREEN verwacht! Er is heel wat te bespreken in verband met mogelijke reizen en er dient door iedereen degelijk geoefend te worden... Dus iedereen daar om 20.30 uur in de Aalmoezeniersstraat. Denk aan uw lidgeld!!!
Uitnodigingen
Het regent uitnodigingen voor de zwaarddans! Het begon met de 3de Sword SpectacuIer in Whitby in mei 2000, waarop de groep momenteel heeft toegezegd. Maar amper was dit beslist of er kwam een uitnodiging binnen van de Goathland Plough Stots om hen te vergezellen bij hun jaarlijkse outing half januari 2000. Renaat legde intussen in Balingen kontakten met Kroatië en die hadden ons ook wel graag gehad in Zagreb of in Korcula. Is het niet in 2000, dan later... Klap op de vuurpijl was evenwel een uitnodiging uit Oostenrijk voor precies hetzelfde weekeinde dat we in Whitby presteren! Hou maar al een paar centjes opzij, als ge er wilt bijzijn!
Redaktie
Renaat Van Craenenbroeck
Rue Pairée 76
6890 Libin-Bas
Tel: 061 - 65 63 82
- - -
Mark van Orshoven
Stierstraat 34
2018 Antwerpen
Tel: 03 - 235 29 98