Long Sword dancing in the snow (1)
Donderdag 15 januari 1987, In Antwerpen vriest het stenen dik. De radio heeft het over het winteroffensief, dat heel Europa in zijn greep houdt. In het engelse -graafschap Kent wil men de noodtoestand afkondigen: de sneeuw blokkeert er de wegen. Toch gaan wij de tocht naar Yorkshire wagen...
Calais... Enkele centimeter sneeuw en een zeer sterke noordwestenwind. Maar ook zon.
De wind zorgt er voor dat wij bij het uitvaren van de haven flink geschud worden en aan tafel moeten wij borden en glazen vasthouden of ze gaan aan de wandel.
Dover... Enkele belgische truckers doen ons teken en roepen ons toe dat London onmogelijk te bereiken is: bergen sneeuw! Op een bord bij de doeane, met een koude hand geschreven: "A 20 blocked", maar ook "A2 / M2 / A2 open". En deze laatste is de weg naar London. Dus... De doeanier echter vraagt vriendelijk waar wij heen gaan en zegt, als wij het hem vertellen: "You have nerves” Nou, ja...
Er lag dus inderdaad sneeuw in Dover en boven op de klip reden wij naast muren sneeuw van om en nabij de drie meter hoog. De felle wind joeg de sneeuw in een ware sneeuwjacht schuin over de weg, zodat er hier en daar ophopingen gevormd werden, die voortdurend dreigden de weg te blokkeren. Aanvankelijk geen enkele engelse auto te bekennen. Wel een Duitser, een Fransman, een Spanjaard. Eerst aan de Motorway zien wij terug engels verkeer. Het is doenbaar en de weg wordt tegen London aan geleidelijk beter. London voorbij wordt het zelfs opmerkelijk minder koud en wanneer wij 's avonds York bereiken, waar de temperatuur rond het vriespunt schommelt, vinden wij het heerlijk om door de rustige straten te wandelen.
Nog maakt men ons bang: de weg naar Whitby zou geblokkeerd zijn, maar vrijdag in de late namiddag hebben wij weinig moeite om Goathland in het duister te bereiken.
Al ligt er vijftien centimeter sneeuw, de wegen zijn vrij en naar onze toenmalige normen was het er relatief warm.
Goathland is een klein kerkdorp met een klein vierhonderd inwoners, nu onder Whitby en bestaat praktisch uit één enkele brede straat van zo'n dikke 100 meter breed met aan beide zijden villaachtige huizen. Een kerk, twee hotelletjes, twee winkels en dat is het zowat.
De optocht naar het centrum…
Die avond maken wij in de pub van het Malton Spout Hotel kennis met enkele dansers. Wij troffen er ook onze vriend Trevor Stone, die ons hierheen gidste.
Op de vraag hoe of het voor morgen zit met het dansen, wordt er even verward gelachen. Men kent hier inderdaad geen eigenlijk team, dat gewoon is met elkaar te dansen. Neen, maar wel kent momenteel zowat elke echte mannelijke Goathlander de zwaarddans en kan hij hem meedansen, omdat de dans in de school wordt aangeleerd Maar nu, vrijdag avond weet men echt niet hoeveel teams of dansers er morgen zullen zijn! Die avond vloeit er rijkelijk bier en de pub kent blijkbaar geen sluitingsuur zodat het vrij laat wordt.
Zaterdag 17 janauri 1987. 10.00 uur.
Drukte rond de Old Library, nu lokaal van de Goathland Plough Stots (of in het plaatselijke dialekt: Gooad'lan Pleeaf Stods.
Deze naam hebben de zwaarddansers eigenlijk ontleend aan een andere traditie: het rondgaan met de ploeg op Plough Monday, dat is de eerste maandag na Driekoningen (onze Verloren Maandag, de dag dat wij in Antwerpen worstenbroden eten). Na de zegening van de ploeg in de kerk (vruchtbaarheidsgebruik) ging men er mee van huis tot huis en men vroeg een penning, aanvankelijk om de Plough Lights te bekostigen, later om de deelnemers een flinke maaltijd en drinken te bezorgen
Stot betekent trekos: het dier dat voor de ploeg gespannen werd. In Goathland hoorden de zwaarddansers in die optocht thuis. Maar in de loop van de jaren is het zwaarddansgebeuren zich gaan afsplitsen van de eigenlijke Plough-Monday viering. Die laatste wordt nog in de kerk gevierd, maar het rondgaan met de zwaarddans speelt zich nu af op de eerstvolgende zaterdag.
Dat zulke gebruiken thuis horen in de sfeer van de mannenverenigingen is u allang duidelijk geworden. Ook wij kennen rond deze tijd van het jaar de geldomhalingen: Nieuwjaarszingen Driekoningenzingen, Heiluizen,en andere...
De Goathlandse zwaarddansers bewaren in hun lokaal nog wel een klein replika van een ploeg in hout, waarmee ze af en toe naar buiten komen, als ze hun dans uitvoeren. Zo blijft de herinnering aan de vroegere binding bewaard.
Kledij en zwaarden (zij hebben twee sets, plus houten oefenzwaarden) worden bewaard in de Old Library, hun lokaal. De kledij: een ongelooflijke kombinatie van lichtblauwe en roze (!) tunieken! Ze zien er uit ais lange hemden, die boven de broek gedragen worden. En waarschijnlijk komt de idee ook daarvan. Toen men de dans in de jaren dertig deed herleven, diende er gezocht naar een kledij, die binnen ieders bereik lag en zo... Van de kleuren beweert men, dat ze de twee voornaamste politieke partijen zouden aanduiden. En dat was dan een slimmigheidje van de dansers: om veel te krijgen danste men voor ieder huis in die kleur die de politieke gezindheid van de huiseigenaar weergaf! Intussen is wel achterhaald, dat dit niet met de waarheid kan stroken, maar het is alleszins een plezant verhaaltje.
Nu wordt de stof aangekocht per rol en speciaal gekleurd. De voorraad is te bezichtigen in het lokaal. Toch stellen wij heel wat kleurverschillen vast. Men hecht er weinig belang aan. Trouwens: roze en blauw gaan door elkaar gemengs dansen in één set. En de tuniek van de muzikant is half roze en half blauw...
Op oude foto's zien wij, dat de dansers vroeger ook nog een klak droegen, van het type, dat bij ons de postbode of de mannen van den tram nog dragen. Dat heeft men de laatste jaren echter over boord gegooid: er wordt blootshoofds gedanst.
De eerste Dans …
De tunieken hebben een witte kraag en de dansers hebben een witte doek om de lenden geknoopt als gordel. Sommigen dragen nog de uniformbroek met de rode langsstreep. Een geborduurd schildje met de ploeg en de letter G P S maakt de uitrusting kompleet. En aan de voeten? Laarsen, moon boots in de bontste kleuren. Maar dat was ook wel nodig in de sneeuw!
Na de initiële dans voor de twee winkels trekt men verder de hoofdstraat langs. Hier en daar voert men één of twee dansfiguren uit. De nar en een tiener kollekteren. Intussen is er ook een team van jongetjes opgedoken. Zij krijgen houten (oefen)zwaarden; iets waarmee ze helemaal niet opgezet zijn. Reeds bij hun eerste "lock" sneuvelt een van de zwaarden, zodat het voor hen vlug bekeken was.
Wanneer een tweede muzikant(e) (akkordeon) is opgedoken, gaat, na heel wat gepalaber ieder team zijn eigen weg. Dat is traditie. De ene groep (de tieners) volgt onder de leiding van een oudere de hoofdstraat. De andere groep gaat de meer afgelegen huizingen rond het dorp af. Afspraak wordt gemaakt naar traditie rond 15 uur in Beckhole’s Inn in Beckhole, een pracht van een gehucht op een drietal kilometer van Goathland. Bij een stenen bruggetje met een bult, waar een besneeuwd riviertje als op een postkaart onderdoor vloeit bevindt zich nog een echte ouderwetse pub met een gelagkamer van amper vijf bij vijf meter. Echt wat men noemt een bruine kroeg... Dat is het traditionele eindpunt van de zwaarddanstoernee.
Wij volgen de groep van de tieners. Weinig inwoners geven blijk van belangstelling. Ook staan vele huizen leeg. Ook hier kent men het verschijnsel van het zomerverblijf. Stedelingen hebben een huis in Goathland, maar verblijven er enkel in de zomer. Hier en daar toch een sympatieke belangstelling: iemand die geld komt brengen voor de kollektebus; een huis waar wij onthaald worden op whisky en koekjes. Even duiken herinneringen aan Strani op (de whisky vervangt hier de slibovits!) Warm onthaal ook bij het Malton Spout Hotel. In de gelagzaal warmen wij ons op, want al is het dan niet ijzig koud: aan de voeten is het een frisse bedoening!
Uit de familie
Voorlopers in het kinderen kopen zijn wel Gina en Frank Van den hof - Claessens. Sam kwam als nummer vier Tom, Ben en Lief gezelschap op 22 januari. Nu Frank gelijk spel met zijn vader heeft behaald laat hij de ooievaar melden, dat deze laatste met pensioen gaat. Proficiat Gina; proficiat Frank. Wij hopen u drie zonen eens als zwaarddansers te mogen verwelkomen!
Korte Berichten
Driekoningen zingen was weer best. De twee ploegen wisten voor zo'n dertienduizend frank bijeen te zingen. En dorst dat ze daarvan kregen! *** Wie wil er nog tsjechen logies geven: wij zoeken nog plaats voor 6 gasten.*** Vergeet vooral niet 27 maart aanwezig te zijn n de Tijlzaal te Schoten voor het optreden van de tsjechen en van orze eigen dansgroep. Kaarten aan 150 frank. En breng vrienden, kennissen en sympatisanten mee! *** 29 maart 's avonds verwachten wij u allen trouwens aan onze grote gezamelijken diner in de Martinushoeve te Zandvliet. Kosten 500 frankskens. Inschrijven bij Piet Bombeke - tel 236 42 15. *** September wordt een drukke maand voor de optredensploeg: zij trekken een weekend naar Frans-Vlaanderen (Hondschote en Coudekercke-Branche) en treden nog eens op op een kongres. *** Zij verwelkomen daarbij met genoegen nieuwe elementen.
REDAKTIE: Renaat Van Craenenbroeck
Vleminckveld 29 - 2000 Antwerpen
Tel. (031)33 61 48