speurtocht (14)
Onze omzwermingen in de oude archieven voeren ons ditmaal - de kronologie altijd in acht genomen! - weerom naar het (toenmaals) drukke stadje Oudenburg. Wij maken weerom een sprongetje in de tijd vooruit: de laatst besproken post dateerde uit 1419. Wij komen met deze nieuwe vermelding terecht in 1432. Maar wij krijgen waar voor ons geld en onze moeite: 2 posten in dezelfde rekening! Laat ons ze eerst even onder de loepe nemen:
| It(em) upte(n) xxj.ste dach va(n) hoymaend ghes(ent) de(n) gheselle(n) va(n) Oudenb(urg)houc Alsij hier quame(n) speele(n) mette(n) zwaerde . j. k. riinschs wiins te . viij. s(chellingen) p(arisis) de(n) stoop so(mm)a xvj. s. p. |
||
| It(em) upte(n) . xxij.ste. dach va(n) hoymaend ghes(ent) de(n) gheselle(n) va(n) zandfoorde Alsij . hier quame n speele(n) mette(n) zwerde . j. k. riinschs wiins te . .viij. s(chellingen) p(arisis) de(n) stoop So(m)ma xvj. s. p. |
||
RAB Rekenkamer 31 621 - folio 9 - recto - nummers 6 en 7
Voor zover ons bekend werden deze gegevens voor het eerst gepubliceerd door Feys en Van de Casteele in hun zeer degelijk werk Histoire d' Oudenbourg (2delen - Gent 1873-87), waar zij in het tweede deel op blz 361 een nagenoeg volledige en korrekte lezing van de teksten geven. Wij konden de tekst dan ook vrijwel zonder moeite terugvinden op het Rijksarchief te Brussel.
Wat de datering betreft lagen er evenwel weer addertjes in het gras. Lazen wij in de heading van de rekening niet, dat ze begon op 3 februari 1431 om te eindigen op 27 februari 1432? Dus, volgens onze simpele redenering, moest de geciteerde gebeurtenis plaats hebben gehad in 1431 in de maand juli of de hooimaand. Nu is er begin vijftiende eeuw echter nogal wat geharrewar geweest met de tijdrekening, in die zin, dat een jaar soms aanving op Pasen en gewoon doorliep tot de volgende Pasen! Men spreekt dan van oude stijl en nieuwe stijl. Dit laatste wanneer 1 januari als begin van het jaar wordt genomen. In dit geval lezen Feys en Van de Casteele 1431 als 1432 en 1432 als 1433!
En zij hebben gelijk!
Wij vinden dus twee optredens in het jaar 1432 in de maand juli op twee verschillende, maar opeenvolgende dagen (22 en 23 juli). Merkwaardig eigenlijk die datering in volle zomerperiode . . Vooral dan omdat andere bekende gegevens uit Oudenburg: 1409 - 1438 - 1443 zich situeren in de periode van vastenavond (12 februari tot 3 maart.)
Eerst. veel later (1609) zou er terug sprake zijn van zwaarddansen in een latere periode in het jaar nameIijk de maandag na Sinksen op de jaarlijkse schieting van het Sint-Sebastiaarnsgilde. Mogelijk is in dit laatste geval echter er verwarring ontstaan met schermspelen, want voor het jaar 1612 spreken Feys en Van de Casteele (deel I, p 325) over schermspelen bij de jaarlijkse schieting... Dat moet later nog onderzocht!
Wat die data in juli voorstellen is ons voorlopig niet duidelijk. Is het de lokale kermis? Wij zouden een liefhebber moeten vinden, die Feys en Van de Casteele eens wil doorlezen om misschien het antwoord te vinden. Wij hebben geprobeerd aan de hand van de gegevens betreffende de kerkelijke feesten (ommegangen e.d.) een antwoord te vinden, maar wij kwamen niet tot een bevredigende oplossing.
Toch staat zulke datum niet alleen. Denk aan Damme: 6 augustus ('t Zw 30). In ieder geval doet hij wel afbreuk aan de bewering van sommige auteurs, dat de oudste vermeldingen van zwaarddansen uitsluitend Slaan op vieringen in de vastenavondperiode. Amper veertig jaar na de oudste tekst vinden wij reeds duidelijke uitzonderingen...
Plezierig is weerom, dat de plaats van herkomst van de dansers is Opgegeven. De plaatsbepaling levert in het tweede geval geen enkel probleem op. Zandvoorde is een (voormalige) gemeente op 3 kilometer van Oudenburg gelegen.
Minder duidelijk is de plaatsbepaling van de eerste tekst. In het Woordenboek der Toponymie van K. de Flou vinden wij onder Oudenburg-Hoek Een ambacht, omvattende de gemeenten Oudenburg (ten deele), Oudenburg Hoek en Ettelghem, thans ook eene wijk van Roxem, Westkerke en Jabbeke Kijken wij dan naar de begeleidende voorbeelden dan vinden wij dat er ook nog sprake is van een wijk onder Klemskerke.
Het toponiem Hoek komt in de streek erg veel voor, getuige daarvan de huidige stafkaarten. Oudenburg-Hoek konden wij evenwel niet terugvinden op enige kaart. Wellicht betrof het hier een wijk van Oudenburg, gelegen op de grens met Ettelgem. In de voorbeelden wordt Oudenburg-hoek meest gesitueerd noord van de kerk van Oudenburg.
Verder is er uit de teksten heel weinig te leren. De dansers kregen rijnwijn, die zoals uit de omringende posten blijkt, duurder was (8 schellingen de stoop) dan franse wijn (poytaus: 5 1/2 schellingen de stoop) en rode wijn (5 schellingen de stoop). Hun voorstelling word dus blijkbaar hoog aangeslagen. Iedere groep kreeg 1 kan en waar er twee stopen gaan in 1 kan klopt de rekening aardig.
Voor zover wij kunnen nagaan, zou een stoop zoiets van twee en een halve liter vertegenwoordigd hebben. De Glossaire flamand van Gilliods-Van Severen geeft op, dat: in 1875 de stoop nog gold voor twee liter. De zwaarddansers kregen dus per groep zowat vijf liter wijn. Dat laat ons wel toe enige gissingen te maken omtrent het aantal van de dansers. Hun aantal was waarschijnlijk niet groter dan twaalf, anders lijkt ons de geschonken beloning te klein per hoofd. Anderzijds lijkt het ons weinig waarschijnlijk, dat ze met minder dan zes waren. Niet aleen danstechnisch gezien, maar ook: ten opzichte van de hoeveelheid wijn. Zes en twaalf zijn niet zo maar willekeurig getallen, maar zijn aantallen, die elders voorkomen voor deelnemers aan de zwaarddans. Of bij de dansers al dan niet muzikanten, nar(ren) en andere deelnemers moeten opgeteld is en blijft een open vraag, waar wij het vroeger al eens over gehad hebben (Speurtocht 5).
Bekijken wij ons aangevuld kaartje even. Een open holletje staat nog steeds voor,een plaats waar wij met zekerheid weten, dat er zwaarddansers aan het werk waren:. een zwart bolletje duidt een plaats aan, waarvan met zekerheid kunnen zeggen, dat er een zwaarddansers-vereniging bestond. W ij hebben er pijltjes bij getekend om aan te duiden, waarheen de groepen trokken en het twijfelachtige geval van de dansers uit Brugge die te Damme optraden (Speurtocht 13 - t Zw 30) hebben wij aangeduid met een stippellijn.
Wij blijven duidelijk in het noorden van de provincie West.-Vlaanderen en de verplaatsingen zijn eerder klein - hooguit een vijf kilometer. Daarin is evenwel verandering op komst... Rond 1440 vinden wij de eerste sporen van de reizwaarddans in Oost-Vlaanderen. Waar en hoe hopen wij u later uit de doeken te doen in een volgend 't Zweertdanserke.
voorzitter
In alle rust en kalmte heeft vanaf begin september de zware taak van het voorzitterschap van de Dansgroep Lange Wapper op zich genomen: Dirk Gerené. Wij wensen de nieuwe voorzitter veel energie en dadendrift toe en verheugen ons in de verjonging, want na bijna 25 jaar kwam er bij Renaat toch wel wat sleet op!
uit de familie
| Schande, maar door de achterstand hebben wij het zo wat uit het oug verloren. Daarom zijn volgende berichtjes niet heel heet van de naald. | |
| - | 23 juni kreeg Alexis Pashalis een zusje bij: Maria. Brugge is wel iets verder, maar wij zijn er zeker van, dat ze bij de volgende zwaarddans met moeder Liesbeth haar neusje komt laten bewonderen. |
| - | September stapte Robert Clous, -noem hem maar onze hoffotograaf en -filmer -, in het huwelijksbootje. Vanzelfsprekend vergezellen zijn vrouw en hem onze beste wensen. |
| Mogelijk hebben wij nog iets of iemand vergeten: bitte, zeg het ons en wees er niet boos om! Wij maken het wel weer goed! | |
verdwenen
Onze tweede trommel! Wie heeft deze gevraagd om er op te oefenen ene niet terugbezorgd? Spoedig terugbezorgen a.u.b!!!
reakties
Onze beste dank voor de reakties, die wij de laatste tijd kregen van diverse kantsen: vooral dan nieuwtjes over dingen die te lezen waren in boeken of tijdschriften over zwaarddansen. Ook al heeft ons dit momenteel nog weinig bijgebracht: volhouden, want wij kennen ook niet alles wat over zwaarddans is verschenen en wij zijn er heillig van overtuigd, dat er nog heel wat belanglijks ons onbekend !...
| REDAKTIE : | Renaat Van Craenenbroeck Vleminckveld 29 - 2000 Antwerpen Tel. (031)33 61 48 |