ets
Wijzelf hebben er in 't Zweertdanserke reeds enkele malen naar verwezen, terwijl in de zwaarddansliteratuur het één van de hoogtepunten uitmaakt. Maar, omdat wij vermoeden, dat verscheidene onder ons, de fameuze ets eigenlijk nog nooit eens écht bekeken hebben, vonden wij het een goed idee een (vergroot) fragment ervan op de voorpagina te reproduseren.
Laat ons eerst het volgende rechtzetten. De Sint-Joriskermis, zoals de prent heet, is geen ets van Pieter Bruegel de Oude, maar enkel een werk van H. Cock naar een voorbeeld van de genoemde Pieter Bruegel. Dat is duidelijk vermeld op het dokument zelve, waar we onderaan lezen: H COCK EXCUDENT, met in de reehterhoek (niet op ons detail afgebeeld) BRUEGEL INVENTOR. De oorspronkelijke tekening is niet bekend. Wij zullen dan wellicht ook nooit weten of Bruegel de dansers in een foute positie tekende of dat het Hieronimus Cock was die het fout overnam. Kijkt men inderdaad nauwlettend toe, dan merkt men, dat de danser die achter de huifkar verborgen zit in iedere hand een zwaardpunt houdt, terwijl de op één na meest rechtse danser twee keer een handvat vastgrijpt. Een afwikkeling van de figuur leert ons daarbij, dat één van de dansers met zijn rug naar het midden van de kring zou staan, terwijl de anderen het aangezicht naar het midden hebben. Maar op die danstechnische details gaan wij niet stilstaan. Daar kunnen wij later nog wel enkele Zweertdanserkes mee vullen ...
Hoofdpunt is dat Bruegel/Cock een zeer goed beeld weergeven van een reizwaarddans. Intussen al gemerkt, dat de inspiratie van onze "brug boven" afkomstig is van deze prent? Ook ons aantal dansers (11) hebben we ontleend aan Bruegel.
Zoals reeds gezegd, gaan wij de prent hier niet uitgebreid analizeren.
Enkel maar een los babbeltje.
De voorstelling is deze van een lokale dorpskermis. Wij zien de diverse vermakelijkheden die “den volke” worden aangeboden: de processie trekt uit, er is toneel, er wordt gedanst, er wordt door de gilde op de papegaai geschoten. Wie er meer wil over weten, moet maar eens het artiekel van J.Gessler in Volkskunde XLVII (1946) lezen (mogelijk langs ons zwaarddansarchief om!).
De datering? Vermits er geen datum op de prent voorkomt zijn er hieromtrent nogal wat gissingen. Laat ons het houden rond 1560. Plezieriger om weten is dat sommigen de prent beschouwen als een afbeelding van het gehucht Beerschot onder de Antwerpse wallen! De toren in de verte is dan de O. L. Vrouwetoren. Is in dat geval onze figuur niet honderd procent op haar plaats?
De nar bemerkt onderaan links? Het blijft een open vraag of hij bij het zwaarddansersgezelschap behoort of niet. Let even op zijn attributen: een bodemloze mand, belletjes en rond hem: kinderen. Wat is er veranderd? Zelfs de hond staat er blaffend bij! Wellicht is het een afbeelding van een van Mark's voorvaderen ...
Men heeft altijd gezocht naar de muzikant(en). Want wie een zwaarddans wou rekonstrueren was benieuwd naar de daarbij behorende muziek.
Wel, zoals ge zelf opmerkt, is er geen muzikant ... Men besloot dan maar, dat Bruegel de muzikanten vergeten was. Tenslotte stond er al een stel muzikanten getekend (uiterst rechts - niet op ons afgebeeld detail) bij een aantal dansende paren. Wij menen echter voorop te mogen stellen, dat Bruegel de muzikanten helemaal niet vergeten heeft, om de doodeenvoudige reden, dat er geen muzikanten waren ... Meer dan waarschijnlijk begleidden de dansers zich zelf door de ritmische klank van hun belletjes en/of het ritmische gestamp van hun voeten.
Een bevel van de dansleider zette in dat geval een nieuwe figuur in of deed het ritme veranderen.
Zulke veronderstelling klopt dan aardig met dat, wat wij vaststelden in de archiefteksten, die wij nader bekeken in Speurtocht: gezelschappen zwaarddansers komen uit kleine gehuchten. Het lijkt ons moeilijk te verwachten. dat die nederzettingen destijds konden bogen op zelfs maar één enkele muzikant, wanneer wij zien, dat later in de grote steden, voor de ommegangen muzikanten van andere steden moeten gehaald worden ...
Een mogelijkheid is ook nog, dat de dansers of anderen zongen. Wij denken dan aan de Ba'cubert en een getuigenis over een zwaarddans in Horebeke in de 18de eeuw.
Dat sommige zwaarddansgezelschappen echter wél muzikanten bij zich hadden, staat intussen ook weer vast. Getuige hiervan een tekst uit Frans-VIaanderen.
Afgaande op de Cock-prent is er ook steeds beweerd geworden, dat de zwaarddansers geheel in het wit gekleed waren. Wij willen er nochtans hier heel speciaal op wijzen, dat er geen enkel argument kan gevonden worden op de prent om deze stelling kracht bij te zetten. Naar de prent zijn door de Breughelafstammelingen schilderijen uitgevoerd. Wij weten met stelligheid, dat minstens op één van deze de dansers niet in het wit gekleed zijn. Omdat wij echter slechts een zwart-wit afdruk hebben te zien gekregen weten wij voorlopig nog niet welke kleur de kledij van de dansers op dat schilderij had. Ons zwaarddansarchief wendt op dit ogenblik verwoede pogingen aan om een kleunopname of het schilderij zelf onder ogen te krijgen... De vraag blijft natuurlijk bestaan of die latere schilder wel ooit zwaarddansers onder ogen heeft gekregen, of dat hij enkel zijn (kleuren)fantazie gebotvierd heert ...
Er is nog veel te vertellen over velerlei teorieën, die uitgedacht zijn met deze prent voor ogen. Maar, voor vandaag, houden wij het hierbij. Uitgebreid komt de prent nog wel eens aan beurt, wanneer wij er over x jaren in Speurtocht aan toe zijn!
koppen tellen
Niet vergeten, dat wij op 7 november koppen tellen! Wie er in '83 wil bijzijn dient aanwezig te zijn … Als gebruikelijk: Aalmoezeniersstraat 66 van 16.00 tot 18.00 uur.
kondisie
Er is geklaagd - en ons inziens met reden - dat de afwerking van de dans een stuk minder is dan enkele jaren terug. Daar moet iets aan gedaan worden! Hoe? Door oefening. Dus eerst en vooral: aanwezig zijn. En verder, vooral voor diegenen, die van een heel jaar geen danspasje over de vloer zetten: een beetje sporten is absoluut noodzakelijk!!! Niet alleen om dat hinderlijke buikje te doen verdwijnen, maar ook om een goede uitvoering te verzekeren!
Tenslotte is elk jaar er eentje! … Tenslotte gaan we bepaalde punten eens individueel aanpakken. Die onnauwkeurigheden moeten eruit!
vergadering (1 )
Wij hebben 27 juni onze neuzen bij elkaar gestoken om eens het één en het ander recht te zetten. Ziehier wat er zoal besproken en besloten is.
Aantal leden
Met het oog op een uitvoering in de komende .jaren met twee teams, wordt het maximum aantal dansers vastgesteld op 24, hetzij twee volledige teams van elf, plus twee rezerven.
Is dit aantal bereikt en wil nog iemand deelnemen, dan komt hij op een wachtlijst te staan. Valt er bij de vierentwintig “vaste” zwaarddansers één weg, dan komt de eerste van de wachtlijst aan de beurt …
Aanwezigheid
De dans uitvoeren met twee teams veronderstelt ook het oefenen met twee teams tezelfdertijd. Maar om dit te kunnen realiseren, moet dan wel iedereen aanwezig zijn.
Het voorstel om een boete in te voeren in geval van afwezigheid wordt afgewezen. Enerzijds stelt het voor de kapitaalkrachtigen weinig problemen als de strafsom niet hoog genoeg wordt vastgelegd, anderzijds is het ook voor studenten en dergelijke in dat geval een te zware straf.
De vergadering houdt het er wel bij, dat er maatregelen moeten getroffen worden. Het gaat niet op, ook niet voor zilveren medajjehouders om slecht één of twee keer de neus te laten zien!
Er zal dan ook een lijst bijgehouden worden van de aanwezigheden en er zal rekening gehouden worden met het tijdig aanwezig zijn om het aantal keren van deelname en het uur waarop vast te leggen bij het optreden op hafvasten.
Een te grote afwezigheid in kombinatie met een slechte dansprestatie kan aanleiding zijn tot het schrappen als “vaste” zwaarddanser …
Er wordt alle begrip aan de dag gelegd voor gewettigde afwezigheden. Maar hier geld wel het princiepe van verwittigen op voorhand.
Exlusiviteit
De zwaarddansers verklaren zich volledig akkoord met het enkel uitvoeren te Antwerpen en wel op Halfvasten. Uitzonderingen hierop kunnen enkel in onderling overleg gebeuren en mogen enkel geschieden voor een bepaalde specifieke gelegenheid of in een bizonder kader: bijvoorbeeld: Long-sword weekend te Malton; festival voor zwaarddansen in Tsjechoslowakije, en dergelijke . . .
De zwaarddans mag geen instrument worden om geld te verdienen bij braderijen, middeleeuwse banketten, straatfestivals en zo meer.
Daardoor verbinden de dansers zich ook de zwaarddans niet verder te leren in andere groepen. Er wordt aan herinnerd, dat aan de bazis van de dans een koreografie van Renaat Van Craenenbroeck, terwijl de huidige vorm in de groep gegroeid is, door onderling overleg en uitproberen. Dit wordt algemeen aanzien als een essentiële voorwaarde om de geest van de uitvoering in het goede spoor te houden.
Groepen die graag zwaarddansen uitvoeren kunnen best verwezen worden naar Renaat, die graag bereid is hun een baziskoreografie te verstrekken, alsook de nodige gegevens om verder te werken. (de rest in ’t Zw 36!)
redaksie: renaat van craenenbroeck
vleminckveld 29 antwerpen
tl (03) 233 61 48