4 fier
Naast mij ligt een ruim één centimeter dik stapeltje 't Zweertdanserkes: 33 nummers - drie volledige jaargangen. En dan vraag ik mij af of wij bij het nummer 1 ons ooit gerealizeerd hebben, dat jaargang 4 met nummer 34 zou beginnen ... Wij zijn nu aan nummer 34
Ongelooflijk eigenlijk, als je terugkijkt ... Zullen we nog maar eens beloven het achterstal van enige maanden in te halen? En waarom niet: het lukt wellicht: de zwaarddans heeft de wind in de zeilen. Vorig jaar hadden wij 70 abonnenten. Dit jaar zouden wij toch graag de honderd vol maken. Steek je eens geen handje toe?
rattle up, my boys (3)
Wij Gaan deze jaargang beginnen met de verdere vertaling van het werkje van onze vriend Trevor Stone. Hij heeft het nu over:
Het magische in de (zwaard)dans.
Over de oorspronkelijke betekenis van bepaalde komponenten van de dans, zoals hij tot op de dag van vandaag tot ons is gekomen, hebben wij heel wat meer zekerheid, dan over zijn herkomst. Zo is het vrij zeker dat de magische kringen, de rituele onthoofding en de daaropvolgende "verrijzenis", evenals het op elkaar slaan van de waarden met het doel de slechte geesten te verdrijven, het restant vormt van heidense rituelen, die door de jaren heen geëvolueerd zijn tot het hedendaagse behendigheidsspel, dat de zwaarddans geworden is.
Deze theorie vindt steun in de dansvorm van Grenoside in Zuid Yorkshire, waar het ritueel doden van de leider (Captain) wordt uitgebeeld door het plaatsen van de ster (roos) over zijn hoofd. Met een korte ruk trekt dan iedere danser zijn zwaard weg en het slachtoffer valt dood ter aarde. Wellicht wijst ook het dragen van een hoofdbedekking uit dierenvellen door de Captain op een zekere binding met oude rituele gebruiken.
Het verloop van ritueel gebruik naar het huidige vertoon werd erg goed beschreven door de gekende folklorist A.L.Lloyd in een artiekel voor het tijdschrift Folk Music Journal (1978) van de EFDSS:
"Het ligt in de aard zelve van de folklore, dat rituele gebruiken gewoonten worden en dat gewoonten op hun beurt (ver)worden tot spektakel. Zo verging het onze morrisdansen, die eens een integraal deel uitmaakten van bepaalde magische ceremonieën, om ten slotte hier en daar te overleven als gebruik, nadat de magie verdwenen was.
Van een; traditie verbonden met een bepaald seizoen ... evolueerde deze tot een stel dansen, met als enig doel: een plezierig tijdverdrijf voor ieder."
Nochtans is zonder enige twijfel de dans honderden jaren lang met dit doel uitgevoerd geworden.
Iets wat zeker heel belangrijk was in die tijd toen iedere gemeenschap nog zelf te zorgen had voor de eigen ontspanning. Zelfs dan, wanneer de dans zijn oorspronkelijke rituele betekenis nog had, dan reeds was er het element plezier in aanwezig!
Belangrijk is dus het juiste evenwicht te vinden tussen de loutere ontspanningsopvatting en het andere uiterste met een overdreven klemtoon en eerbied voor de traditionele waarden. Er bestaat op het moment wel het gevaar, dat onze belangstelling voor het verleden de poorten open zet voor een valse romantiek, wat de zwaarddans (en ook andere gebruiken) veroordeelt tot een rol als ouderwets muzeümstuk, al te dikwijls naar voren gebracht en dikwijls nog verminkt door allerlei ideologische bijgedachten!
Verval en Revival
De zwaarddans heeft een lange geschiedenis met up en downs achter de rug. Herwaardering volgde op miskenning en verval en iedere cyclus bracht elementen bij in de evolutie.
Op een bepaald moment wordt .de dans beïnvloed door de kristelijke kerk, door de kruistochten en meer recent, zelfs door de sociale spanningen en veranderingen, zoals ze zich voordeden in de vorige eeuw. Met moeite overleefde de longsworddans de invloeden uit de twee wereldoorlogen.
De waarde van de dans ligt voor ons niet in zijn verwaterde magie, maar eerder in de hulp, die hij verstrekt om regionale trekjes te bewaren en aIdus op te roeien tegen de overheersende trend om van ieder een "British Standard Englishman" te maken. Maar om die hulp te kunnen verstrekken heeft de longsword behoefte aan een sympatiserend publiek, liefst met een warm hart voor de eigen regio. Een beetje aanmoediging en steun helpen de teams om de dans te blijven uitvoeren in de échte zin, zoals het zolang in het verleden kon gebeuren.
De zwaarddans de dag van vandaag
De jaren 1970 brachten een heropleving van de belangstelling voor alle types van volksdans. Op het huidige moment gaat Yorkshire prat op zowat 12 teams (die dikwijls de eigenaardige naam van "side" dragen), gespecialiseerd in longsword. Verder nog 6 andere, die naast longsword ook Cotswolds, North West of Tyneside dansen. De bestaansredenen van deze teams zijn erg verschillend. Soms zoekt men oefening, beweging; soms·is het kameraadschap; andere houden weer van optredens. Toch hebben de meesten gevoel voor de lokale traditie.
Een wetenschappelijke belangstelling voor de dans en zijn oorsprong vinden wij slechts terug bij enkelen. De meesten geven er een voorkeur aan de theorie over te laten aan de liefhebbers en houden het bij het zich toeleggen op het levend houden van de traditie. Het interesseert hen geen barst en evenmin beïnvloedt het de kwaliteit van de uitvoeringen of de dans nu verspreid is geworden door de Vikingen, of dat er invloed is te bespeuren van kruistochten, of dat de dans eens het monopolie uitmaakte van een of andere metaalarbeidersgilde.
Hadden de dansers vroeger eerbied voor zijn historische gebondenheid, toch beschouwden zij de dans niet aIs iets onveranderlijk.
Zij aanvaarden wijzigingen in de dansvorm en deinsden er niet voor terug om nieuwe elementen op te nemen.
Zo kwamen regelmatig bindingen tot stand met andere volksgebruiken, zoals bijvoorbeeld met het volksteater, in casu de Mummers Plays. In Ampleforth in de buurt van York ging de zwaarddans deel uitmaken van de totale voorstelling. In Goathland bevatte het volledige spel van de Mummers ook een zwaarddans en er wordt verteld, dat het geheel van de uitvoering méér dan twee volle uren duurde. Niet te verwonderen, dat het spel dan met de jaren ingekort werd, zodat er nu nog slechts fragmenten overblijven (inklusief de zwaarddans).
Soms verdween dus het volksteater als belangrijk element om de legende te bewaren en bleef enkel de zwaarddans over. Maar vele dansvormen bewaarden anderzijds elementen van het Mummers Play om de eenvoudige reden, dat die elementen nu eenmaal deel waren gaan uitmaken van de lokale volkskunde.
Alle invloeden kunnen niet steeds even zeker gesitueerd worden. Enkel zwaarddansen worden uitgevoerd met polkapassen of huppelpassen. Het blijft een open vraag of het hier een ontlening betreft uit de gemeenschapsdans, dan wel dat de gemeenschapsdans op een zeker moment te rade gegaan is bij de veel oudere rituele dans.
verlies
De volkskunde verloor de afgelopen dagen nog enkele van haar makante persoonlijkheden. 30 April overleed Wilfried Van Nespen, conservator van de Oudheidkundige Musea van Antwerpen.
En op 5 mei was het Toon De Jonck, een van de eerste volksdansers uit het vlaamse land en die in 1958 erg nauw betrokken was bij de oprichting van de "Volkskunstgroep Lange Wapper".
Hoewel geen aktief lid steunde Toon ons flink in die jaren met advies en zijn ... verhalen over de beginperiode van de volksdansrevival in de dertiger jaren. Hij gaf ons de smaak om te speuren naar het eigene in de dansen. Zo geraakten wij in de zestiger jaren nauw betrokken bij de folk-revival en kreeg onze groep stilaan zijn huidig karakter.
hulp
Deze - praktisch – verloren lijnen nog even vullen om te vragen te helpen om honderd abonnementen vol te maken …
Of is dat te veel gevraagd?
redaksie: renaat van craenenbroeck
vleminckveld 29 antwerpen
(03) 233 61 48