kirkby malzeard
Hij een recent bezoek aan het Gecil Sharp House te Londen hadden wij de gelegenheid kennis te maken met het interessante fotomateriaal betreffende de engelse zwaarddansen, dat in het bezit is van de English Folk Dance and Song Society. Van enkele foto's, die ons bizonder interesseerden, bezorgde Trevor Stone (onze gastheer te Malton) ons een afdruk. Wij nemen de gelegenheid te baat om één en ander te vertellen over de zwaarddans van Kirkby Malzeard, waarvan wij bijgaand één der foto's afdrukken. Deze opname dateert van voor de eerste wereldoorlog Gelijkaardige foto's zijn opgenomen in The Sword Dances of Northern England van de hand van Cecil J. Sharp Boek waaruit wij ook het volgende vertalen:
Kirkby Malzeard is een kleine landelijke gemeente in de West Riding, op zowat zes mijl (10 km) noord van Ripon. Het Kirkby team kwam vooral in de belangstelling, nadat het in 1886 bij de viering van 1000 jaar Ripon algemeen geprezen werd als het beste zwaarddansteam uit de omgeving.
Voorstellingen van de dans werden gewoonlijk jaarlijks gegeven tussen Kerstavond en Nieuwjaar en dit in Kirkby en in de omliggende dorpen. Maar (zegt Cecil J.Sharp in 1911) dit gebruik bestaat niet meer sedert enkele jaren. De dans werd gewoonlijk uitgevoerd op straat, hoewel soms ook binnenshuis werd gedanst. Bij de twee gelegenheden, waarbij zij voor mij dansten, gebeurde de eerste uitvoering naast het dorpskruis (village cross). Dat was de plaats, naar ik kon besluiten, waar zij de gewoonte hadden de dans uit te voeren vooraleer rond te trekken.
De dansers dragen rode flanel tunieken, naar soldatenmode gemaakt en wit afgeboord aan de voorzijde, aan de hals en aan de mouwen; witte broeken met een rode streep van zowat 3 centimeter langs de zijde van ieder been; bruine kanvas schoenen en nauw passende rood en witte cricket mutsen. Iedere danser (er zijn er 6) draagt een zwaard; de leider een gewoon militair wapen, de anderen zwaarden, gesmeed door de dorpssmid. De bladen van deze laatste zijn van staal, zowat 65 cm lang bij 2 cm breed. Zij zijn uitgerust met houten handvaten met een lengte van ca 14 cm en hebben geen kruisstuk.
De Captain draagt een blauwe mantel uit slof met een bloemmotief, gewone broek en een puntige muts van wit flannel. Tegenwoordig draagt hij een zwaard, maar vroeger had hij een trom om het middel, waarop hij de dansmelodie begeleidde.
De nar droeg - nu helaas niet meer! - een hoed met hanekop of een witte flambard, versierd met pauweveren. Hij droeg een collectebus en was gewapend met een hellebaard, waarmee hij de menigte terugdreef, zodat ze de dansers niet kon hinderen. Hij droeg een bel (van het type, waarmee het middagmaal wordt aangekondigd) en een vossestaart, bevestigd aan de ruggesp van zijn broek en hij had de gewoonte tussen de toeschouwers te lopen onder het uitroepen van:
A fox's tail , a fox's tai1
It's noo te be seen ;
Although I go ragged and wear an old coat,
who knows but I' m loved by the Queen?
(Een vossestaart! Een vossestaart!
Hij mag niet gezien worden!
Al loop ik in lompen en draag ik een oude mantel,
wie weet dat ik bemind wordt door de koningin?)
De muzikant droeg gewone klederen. De dansleider vertelde mij, dat wanneer de dans beëindigd was en de nar rond ging met de collectebus het de gewoonte was de menigte te vermaken door het uitvoeren van "Jolly Lads". Dit was een hybride vorm van amusement, bestaande uit een reeks akrobatentoeren, afgewisseld met dansfiguren. Een van deze dansfiguren (The Waves or the sea) is dezelfde als The Roll in het tweede deel van de Grenoside dans. Mogelijk is dus dat "Joily Lads" vroeger misschien integraal deel uitmaakte van de Kirkby dans. Van de akrobatentoeren zag ik slechts één voorbeeld en dat werd als volgt uitgevoerd. De leider, rug aan rug met een van de dansers, strekt zijn armen rugwaarts over zijn hoofd en plaatst zijn handen onder de kin van de man achter hem. Na twee of drie keer zwaaien boog de leider voorover en wierp aldus zijn compagnon over zijn hoofd, die aldus rugwaarts kopje overging om tegenover de leider op zijn voeten terecht te komen, het gezicht gekeerd naar deze laatste.
De eerste maal dat ik de dans zag uitvoeren leek het mij één doorgaande beweging. Eerst wanneer ik hem herhaald zag, realiseerde ik mij, dat hij was samengesteld uit een reeks verschillende en onderscheidene figuren, zoals schakels van een ketting ...
stikkers
Ja! De nieuwe stikkers ofte zelfklevers zijn uit! Twintig frankskes ... Te verkrijgen bij de zwaarddansers en voor grotere hoeveelheden bij Lieve Van Velthoven (tel. 38 11 41). Help ons: verkoop ze verder: uw steun kunnen wij best gebruiken! De redaksie biedt u bij dit nummer een gratis eksemplaar.
21 maart zijn ook nog onze groepsspeldjes en de speld 10 Jaar Nar te verkrijgen!
Wij rekenen op U. waarde simpatizant !!!
retââr
Ja, ja, wij weten het: wij zijn weer eens in retâr … Maar maak u niet ongerust. Eerst en vooral doen wij dat ook niet. En ten tweede: alles komt dik in orde. De volgende nummers, tot en met maart zullen vermoedelijk héél vlug uit de persen stromen. Zodat Lieve Van Velthoven met een gerust hart en geweten u op 21 maart opnieuw 200 frankskens kan doen neertellen voor het abonnement over 1982/83 …
oproep
Een dubbele oproep! Eerst wie heeft er nog foto's of dia's van de zwaarddans. Des-noods, als ge ze niet graag afstaat, kopiëren wij ze. Graag vooral dokumenten uit de eerste jaren!
Verder denken wij er ernstig aan in 1983 de zwaarddans uit te voeren met twee teams.- tegelijkertijd. Wie kent er nog goeie dansers? Wij hebben er nog een drietal nodig ...
redaksie: r. van craenenbroeck
vleminckveld 29 – Antwerpen
(031) 33 61 48