frankrijk
Het lange weekend van 15 augustus trokken vier Lange Wappers naar het Franse Zuiden. Doel: de Bacubert! Achter deze (vreemde) naam gaat een reizwaarddans schuil. Op zich zelf reeds een vreemde zaak, dat een zwaarddans een specifieke naam draagt. Overige zwaarddansen worden gewoonlijk slechts benoemd naar de lokaliteit, waar ze uitgevoerd worden. Het is een zwaarddans met eerbiedwaardige referenties: de oudste vermelding gaat terug tot 1730. En tot op de dag van vandaag wordt hij - traditioneel jaarlijks op 16 augustus uitgevoerd; enkele korte perioden van onderbreking als gevolg van oorlogen, niet te na gesproken.
16 augustus is het patroonfeest van de lokale heilige : Sint Rochus.
De lokaliteit is Pont-de-Cervières, een klein dorpje op enkele kilometer zuid van Briançon. Om het u te situeren: Briançon bevindt zich op een twaalftal kilometer van de Italiaanse grens en op zowat 120 kilometer van Turijn. Dus nog onder Zwitserland en op zowat 1200 kilometer van Antwerpen.
Meestal wordt de dans vernoemd als de enige zwaarddans, die Frankrijk rijk is. Helemaal strookt dit niet met de waarheid. Wij kennen vermeldingen van het uitvoeren van reizwaarddansen uit Straatsburg en uit diverse plaatsen in Frans-Vlaanderen. Al geven wij dan toe, dat het hier twee gebieden betreft, die niet zo dadelijk tot het echte Frankrijk behoren ...
De vier eksplorators brachten niet alleen een schat aan foto's mee, maar ook een film en vonden een aantal vrienden met warme belangstelling voor de zwaarddans.
16 Augustus 1981. Pont de Cervières viert feest. Op de Place Jean Jaurès is een aantal banken rond een podium geplaatst. Er haneen vlaggetjes. Tegen eleven komt er leven in de buurt van de drankkiosk. Men heeft ons uitgenodigd op de herhaling. Een eerste verrassing: het lokaal, waar gedanst wordt bevindt zich in de "rue du Baccuber"! Het is het nauwe straatje, dat vanaf de Place Jean Jaurès tussen de zwitsers-aandoende huizen stijgt naar de Place de l'Eglise, waar de Bacubert om 15.00 uur wordt uitgevoerd. Akkordeonmuziek klinkt tegen de gevels op. De jeugdgroep herhaalt. Wij maken kennis met Bernard Faure-Brac, de Président des Amis du "Bacchu-Ber" en zelf sedert jaren danser. De dans is nauw verbonden met het dorpje. Omzeggens iedere familie heeft op een of ander tijdstip of een zoon die meedanst of een dochter die meezingt. Want de Bacubert (vergeef ons, de vele verschillende schrijfwijzen, maar de Fransen raken het er zelf niet over eens!) wordt begeleid door een meisjeskoor, dat een lied zonder woorden zingt. Vanzelfsprekend hebben wij ook dit opgenomen. Waar de dans in zijn uitvoering, naar beweerd wordt, in al die jaren geen wijziging heeft ondergaan, zou dit niet het geval zijn met de muziek, die lichtjes durft afwijken ingevolge het wisselen van de uitvoersters. Bij de herhaling liep het mank: de gebruikte opname was te vlug en men ging in het dorp koortsachtig op zoek naar de meisjes, die van huis tot huis een strikje verkochten. Dit element, dat ons herinnert aan de gebruikelijke omhaling, schijnt echter van recente datum te zijn.
Wij maakten kennis met de oefenzwaarden; ongeschikt voor de uitvoering van onze zwaarddans: het zijn toneelzwaarden, die niet plooien. De echte zwaarden hebben een goudkleurig handvat en zijn erg mooi. In het lokaal ontdekten wij ook een pracht van een (suikeren) bruiIoftstaart, waarop de hele dans was uitgebeeld! Mark Van Orshoven nam er enkele foto's van.
Het was zuiders warm. De Place de l'Eglise wordt drukker en drukker naarmate drie uur nadert. Wij hebben (na enig geharrewar) goede plaatsen gekregen op een verdieping. Een klein podium van zowat vijf op vijf meter verwacht de dansers. Negen dansers. Gekleed in het wit, met brede rode lendenband, zwarte dansschoenen en zwart strikje. Boven het podium een bloemenkrans.
Na het aantreden worden de zwaarden over elkaar in het midden gelegd. De muziek vervolgt. De dans ligt stil. Dan trekt iedere danser om beurt zijn zwaard uit en de kring komt in beweging met een zeer statige pas: een pas van drie, met een beklemtoning door stampen op de eerste tijd en een verlenging op de laatste pas. Volgt, zoals bij ons, de overgang naar de nieuwe cirkel. De dans verloopt erg kalm, maar de bewening is konstant. Is de nieuwe cirkel gevormd, dan worden de zwaarden gevlochten rond de hals van de voordanser en in die opstelling volgt een rustige sprong: op neer, waarbij de dansers knielen. Deze figuur, la lève genaamd, vormt het einde van het eerste deel. De voordanser danst uit het midden en dansers en zangeressen rusten even uit.
Het tweede deel van de dans bestaat uit het vormen van een aantal figuren: drie driehoeken, twee vierkanten, een vijfster en een vierkant. Het vormen hiervan neemt telkens enige tijd in beslag: de kring der dansers draait ondertussen gestadig traag voort.
Telkens worden de gevormde figuren gedurende één rondgang getoond. Vrij plots worden de zwaarden nu losgelaten en is de dans ten einde. Een groepsfoto is het volgende programmapunt. Intussen wordt de krans boven de dansvloer losgehaakt. Hij zal beneden boven het podium worden opgehangen. De dansers en zangeressen gaan nu langs de rue du Baccuber naar de Place Jean Jaurès, waar een tweede voorstelling volgt tegen 16.00 uur. De zwaarddans heeft hier minder impakt. Het kader voor de kerk is meer geschikt door zijn ingeslotenheid. Na de zwaarddans komt de plaatselijk jeugd op de dansvloer en een folkloristische groep uit Digne. Nadien is er gratis bedeling van Sangria! Het is immers het lokale feest ...
's Avonds is er volksbal. De fanfare trekt uit met fakkellicht. 't is zomer en warm ...
Wij maakten er ook kennis met Adam Zylberman, een Parijzenaar, die zich interesseert aan het okkulte. Hij brengt de Bacubert in verband met de Tempeliers en beschouwt hem als initiatiedans. Hij bezorgde ons een argumentatie, waarop wij later nog eens terug komen. De brave man liep wel wat hard van stapel, toen wij hem foto's toonden van onze zwaarddans.
De figuur "dubbele ster" was voor hem het einde: het was het stuk, dat ontbrak in de Bacubert om zijn teorie te staven. het heeft ons heel wat moeite gekost om hem te doen verstaan, dat onze dubbele ster een kreatie is, die dateert van 1979, speciaal ontworpen ter viering van ons tweede Iustrum. Wat dus weinig of niets te maken heeft met veertiende-eeuwse Tempeliers! Toch zitten er interessante kantjes aan zijn teorie. Maar daarover later...
Misschien hebben wij in één van de volgende jaren de kans de Bacubert-dansers naar Antwerpen te halen...
noteren!
Hier zijn wij dan met het waslijst je oefenstonden voor de dertiende uitvoering:
| 8 november | wordt het koppentellen. Iedereen die wil meedoen is aanwezig |
| 29 november | tweede herhaling |
| 20 december | derde herhaling |
| 10 januari | vierde herhaling |
| 31 januari | vijfde herhaling |
| 21 februari | zesde herhaling |
| 14 maart | laatste herhaling |
| 21 maart | zwaarddans |
Alle bijeenkomsten als gewoonlijk: Aalmoezenterstraat 66.
Telkens van 16.00 tot 18.00 uur. Wie een geldige reden heeft om afwezig te zijn verwittigt Renaat.
NB: één wijziging staat al vast: bij het uitlopen van de brug geknield, wordt het been niet meer zijwaarts gestrekt
redaksie: r. van craenenbroeck
vleminckveld 29 - antwerpen
(03) 33 61 48