speurtocht (11)
De laatste speurtocht verscheen in nummer 17 (november 1980). Dat er zo lange tijd is overgegaan vooraleer we verder gaan is vooral te wijten aan de moeilijkheden bij het onderzoek in het Rijksarchief te Brussel én vooral aan de lange wachttijd (ca drie maand) die er is, om de nodige kopieën te verkrijgen.
Wij moesten inderdaad naar het Rijksarchief in Brussel, omdat de volgende vermelding, niet meer afkomstig is uit Brugge (waar de opzoekingen in het Stadsarchief betrekkelijk makkelijk te realizeren zijn) maar uit Oudenburg. Nu een rustig dorp, maar in de 12de - 13de eeuw een stad met belangrijke lakenindustrie en paardenmarkt.
Ziehier de tekst zoals hij voorkomt in RAB Rekenkamer 37 605 folio 18 - recto.
It(em) upt(en) xiiij.st(en) dach in Sporkle an wine ghes(cenct)
gheselle(n) van ghistel amb(acht),
die hier traetsede(n) met zwaerde(n) ij. k(annen) riinschs wiins
te vj. s(chellingen) par(isis) de(n) stoop. So(mme) .xxiiij s(chellingen)
De rekening neemt een aanvang op 27 maart 1407 en eindigt op 18 juni 1409. Uit de rekening blijkt, dat de hierboven vermelde datum 14 februari (sporkle - sprokkelmaand) in het jaar 1409 te situeren is.
Een goede en volledige lezing van de tekst werd gegeven door E. Feys en D. Van de Casteele in Histoire d'Oudenbourg (Brugge 1873-87, p 258). E. Vanderstraeten in Le Théátre villageois en Plandre (2de deel - p.98) vermeldt het optreden te Oudenburg eveneens, maar laat de dansers herkomstig zijn uit Gistel in plaats van Gistel-Ambacht. Deze fout wordt dan later overgenomen in De Speelman door E. Verstraete (nr 15/16 - p.11)
De tekst is vooral belangrijk omwille van het gebruikte werkwoord: traetsen. Slaan wij er het Middelnederlandsch Woordenboek van Verwijs er op na (p.630), dan zien wij dat traetsen, dansen betekent en wel meer bepaald: reidans. Het woord zou een afleiding zijn van het franse "tracer". Traetsen met zwaarden verwijst dus zeer duidelijk naar de ons bekende reizwaarddans! En daarmee hebben wij de eerste tekst binnen schot die ondubbelzinnig het voorkomen van de zwaarddans in onze streken bewijst. In het licht van deze tekst mogen de oudere teksten, waarbij wij op de mogelijkheid van een andere interpretatie wezen (zie 't Zw 10), met meer zekerheid geïnterpreteerd worden in de richting van de reizwaarddans.
De vroege datum wijst weerom in de richting van vastenavond, zij het dat deze dag hier niet ekspliciet vermeld is.
Een nieuw element is ook, dat de dansers in natura worden vergoed. Zij krijgen 2 kannen = 4 stopen rijnwijn aangeboden. In Brugge werd steeds een som geld aangeboden, meestal met de uitdrukkelijke vermelding: "te verdrinckene".
Aan het woord "ghesellen" dient, onsinziens, geen speciale betekenis gehecht te worden. Hun herkomst is Gistel-Ambacht. Slaan wij er het Woordenboek der Toponymie van De Flou op na (deel IV, p.688), dan zien wij dat deze naamgeving een gebied aanduidt, dat de parochieën van Gistel, Moere, Zande, Zevekote (gedeeltelijk), Westkerke, Sint-Pieters-Kapelle, Roksem, Bekegem en Ettelgem, alsook een hoekje van Zerkegem omvatte. Ter situering tekenden wij het voor u even uit op het kaartje rechts. Wij hebben er tevens Oudenburg en Oostende op aangeduid, om het u enigszins makkelijker te maken.
Het gebruik van de benaming Gistel-Ambacht in plaats van een welbepaalde plaats van herkomst, roept bij ons de herinnering op aan de tekst van Brugge van 1408. Gebruikt men hier de naam Gistel-Ambacht niet om aan te duiden, dat de zwaarddansers van één of meer kleine gehuchten in de streek van Gistel afkomstig waren? In de Brugse tekst stond duidelijk dat dansers uit twee kleine landelijke gehuchten: Sinte Lauwereins en Het Broek naar Brugge kwamen dansen. Zouden er misschien in het begin van de vijftiende eeuw in het Brugse groepen zwaarddansers, afkomstig van kleine landelijke gemeenschappen, bestaan hebben, die rond vastenavond in het omliggende rondtrokken? In de 19de eeuw was dit nog de gewoonte bij meerdere engelse zwaarddansteams uit de streek van Yorkshire.
Wij willen omwille van het overzicht de gegevens, die wij tot nu toe, uit de archiefteksten hebben gehaald, even in een kaartje onderbrengen. De zwarte bolletjes duiden lokaliteiten aan, van waaruit zwaarddansers afkomstig waren. De witte bolletjes zijn de lokaliteiten waar werd opgetreden. Alles situeert zich tot nu toe in liet noorden van West-Vlaanderen. Dat blijft ook zo bij de volgende vermelding, die wij in een volgende bijdrage zullen bespreken, en die herkomstig uit de gemeenterekeningen van Gistel.
Moeten wij hier een betekenis aan hechten? Wij menen voorlopig van niet. Het is nu eenmaal zo, dat dit gebied door de internationale handelsrol van Brugge en het Zwin reeds zeer vroeg georganiseerd was. De stadsrekeningen zijn er meestal een flink stuk ouder dan bijvoorbeeld in het Brabantse...
uit de familie
13 juni opende Hilde Vanderlinden, optredende als vzw De Leren Bloem. op de Amerikalei 173 een Bed & Breakfast. Wie voortaan gasten heeft en een beetje verveeld zit met logement, kan bij haar terecht voor een schappelijk prijs. Tel. 37 35 63. Wij wensen Hilde van harte veel sukses toe!
wees erbij
30 augustus 1981 wordt de Lange-Wapper-Kinderdag! Die dag, vanaf 10.00 uur is het verzamelen geblazen in Kessel bij Pol en Diana Fonteijn (Nieuwe Bevelsesteenweg 44). Kinderen niet vergeten mee te brengen!!! In de loop van de voormiddag wordt het dansen en spelen met de kinderen. 's Middags wordt het een grote piknik, waarbij ieder gezin zorgt voor een specialiteitje toespijs. Wij zorgen centraal voor brood. Al die toespijs gaat op één tafel en zo heeft leder de keus ... Na de middag sturen wij de ouders wandelen en blijven de kinderen aan de dans en het spel. Einde rond 17.00 uur. Bij regenweer speelt alles zich af in de schuur. Verdere inlichtingen en organisatie (aanmelding aub) bij: Annemie Brijs - Gerené (tel. 22 37 02) of Wis Claes-De Clercq (tel 38 67 69) Wees erbij!
5 september 1981: om 20.00 uur in de Hopsack voor film- en- diaavond (kelder). Graag nog aanmelding van dia's of filmen, die zullen worden meegebracht. Liefst rechtstreeks bij Robert Cloos (tel 30 76 65), die alles centraliseert!
10 oktober 1981: Bal van de nar - Ossendrecht - Zaal Van de Venne (aan de voet van de kerktoren) - aanvang 20.00 uur. Wees op tijd, dan loopt ge niet het riziko, de zaal niet binnen te kunnen. Er komen zelfs Fransen uit Parijs!
31 oktober 1981/1 november 1981: weekend te Rixensart. Net als vorig jaar enkel voor deze die een kurzusopleiding gevolgd hebben. Een enige gelegenheid voor een prachtig dansweekend en om andere gezichten te zien met dezelfde dansinteresse!
Wij trachten voor volgend jaar een uitwisseling tot stand te brengen met een franse of tsjechische groep. Wie graag mee wil, wordt wel verwacht zijn neus regelmatig te laten zien...
Op de zwaarddans volgend jaar zijn wij trouwens van plan het team van Grenoside (ref. Malton) uit te nodigen, alsook de inrichters van het weekend te Malton.
stille werksters
Wij hebben deze keer op de voorpagina geopteerd voor een foto van hen, die hier in dit bladje al te weinig te sprake komen. En dan bedoelen wij niet alleen Tuurke Van Velthoven en Chris Pauwels, maar wel al die meisjes, die al die twaalf jaren er voor gezorgd hebben, dat er duiten in de omhaalbussen kwamen. Blauw van de kou zagen ze soms. Maar ze waren er bij van in de vroege morgen. Nooit is er sprake geweest van een medajje en toch horen ze er bij - zelfs volgens de traditie. Bedankt, bedankt en nog eens bedankt...
| REDAKTIE : | Renaat en Eva Van Craenenbroeck Vleminckveld 29 - 2000 Antwerpen Tel. (031)33 61 48 |